Vì sao không nên dùng dầu ăn tinh luyện? Nên lựa chọn dầu ép lạnh thay thế tốt cho sức khỏe?

Kể từ thời điểm năm 1956 đến nay, dầu ăn công nghiệp dường như là loại thực phẩm không thể thiếu trong bữa cơm của mỗi gia đình, tuy nhiêu lợi ích và tác hại của nó vẫn còn là một điều gây tranh cãi.

Tác hại của dầu tinh luyện đối với sức khỏe con người

Ảnh hưởng từ các hóa chất trong quá trình sản xuất

Trong quá trình sản xuất dầu tinh luyện, nhiều loại hóa chất mạnh được sử dụng để xử lý và lọc dầu như hecxan (một dung môi công nghiệp), xút (NaOH), axit axetic, niken, axit sunfuric, axit phosphoric (H₃PO₄)… Mặc dù các công đoạn sau đó có mục đích loại bỏ những hóa chất này, nhưng thực tế vẫn có thể còn sót lại một lượng rất nhỏ – dưới 0,1% – trong sản phẩm cuối cùng.

• Hecxan, nếu tích tụ lâu dài trong cơ thể, có thể gây ra các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, rối loạn thần kinh và ngộ độc mãn tính.
• NaOH còn tồn dư có thể gây kích ứng dạ dày, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và làm mất cân bằng vi sinh vật đường ruột.
• Niken được biết đến là chất gây hại cho thận, có thể gây viêm da, tổn thương đường hô hấp và là một yếu tố tiềm tàng gây ung thư phổi.
• Axit phosphoric (H₃PO₄) nếu tồn tại trong dầu, có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan nội tạng.

Ảnh hưởng từ quá trình gia nhiệt cao

Dầu tinh luyện thường được xử lý ở nhiệt độ cực cao (từ 280°C đến 300°C). Trong điều kiện như vậy, cấu trúc chất béo bị biến đổi mạnh, tạo ra nhiều hợp chất có hại như chất béo chuyển hóa (trans fat), các axit béo cao phân tử và polymer – vốn không hề tốt cho sức khỏe.

• Dầu sản sinh chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, làm mất cân bằng lipid trong máu.
• Xuất hiện các polyme, một dạng hợp chất có tính chất tương tự nhựa, khó bị phân hủy và có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến cơ thể.
• Nhiều chất béo không còn giữ được cấu trúc ban đầu, gây ra những biến đổi có hại về mặt sinh học khi đi vào cơ thể.

Theo FAO, chỉ riêng trong giai đoạn khử mùi (ở 240°C), dầu đã có thể tích tụ từ 0,5% đến 0,8% các hợp chất triacylglycerol cao phân tử. Khi nhiệt độ tăng lên 270°C, tỉ lệ polymer có thể lên đến 1,5%.

Biến đổi cấu trúc và mất đi giá trị tự nhiên

Dầu thực vật sau tinh luyện gần như không còn giữ được đặc tính nguyên thủy như màu, mùi, hoặc thành phần dinh dưỡng. Thay vào đó, nó trở thành một loại chất béo nhân tạo không còn giống chất béo tự nhiên trong nguyên liệu gốc.

Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng dầu tinh luyện là sản phẩm “ngoài tự nhiên”, không có trong môi trường tự nhiên mà chỉ tồn tại trong cơ thể con người hiện đại – vốn đã và đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề sức khỏe do chế độ ăn hiện đại gây ra.

Quá trình hydro hóa trong tinh luyện khiến dầu trở nên khó chuyển hóa, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch, tim mạch, đái tháo đường, viêm tụy, đột quỵ, và tắc nghẽn mạch máu não. Tất cả đều là biểu hiện điển hình của hội chứng chuyển hóa, đang ngày càng phổ biến trong xã hội hiện nay.

Nên sử dụng dầu ép lạnh nào thay thế dầu tinh luyện?

Nếu bạn đang tìm một lựa chọn lành mạnh hơn thay cho dầu tinh luyện, thì dầu hạt lanh ép lạnh chắc chắn là gợi ý tuyệt vời. Dầu hạt lanh ép lạnh được phân phối bởi TrueLiving  tại TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận.

Điểm đặc biệt của dầu hạt lanh ép lạnh là trong suốt quá trình sản xuất, người ta chỉ dùng máy ép cơ học mà hoàn toàn không gia nhiệt, cũng không sử dụng bất kỳ dung môi hóa học nào. Nhờ vậy, dầu ép lạnh giữ được gần như nguyên vẹn các dưỡng chất quý giá từ nguyên liệu gốc, đồng thời không bị pha lẫn tạp chất hay biến đổi cấu trúc hóa học, dầu hạt lanh ép lạnh màu thường có mùi thơm nhẹ.

Thành phần của dầu hạt lanh

Dầu hạt lanh nổi bật với hàm lượng axit béo omega-3 rất cao, chiếm khoảng 50–60%, chủ yếu ở dạng axit alpha-linolenic (ALA). Nhờ chứa lượng lớn ALA, dầu hạt lanh có khả năng chống viêm và hỗ trợ miễn dịch vượt trội, thậm chí được đánh giá cao hơn cả dầu cá trong một số nghiên cứu.

Omega-3 là dưỡng chất thiết yếu, đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát quá trình viêm, duy trì sức khỏe tim mạch, và hỗ trợ chức năng thần kinh. Sự thiếu hụt omega-3 có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như suy giảm trí nhớ, trầm cảm, bệnh tim, viêm khớp, ung thư…

Dầu hạt lanh cũng cung cấp cả omega-6 – một loại axit béo không bão hòa đa (PUFA) khác mà cơ thể cần. Tuy nhiên, điểm mạnh của dầu hạt lanh là duy trì tỷ lệ omega-6:omega-3 lý tưởng ở mức 0,3:1, giúp cân bằng phản ứng viêm trong cơ thể – một yếu tố quan trọng để duy trì sức khỏe lâu dài.

Bên cạnh axit béo, hạt lanh còn chứa nhiều chất xơ, protein thực vật, lignans (chất chống oxy hóa tự nhiên) cùng các khoáng chất thiết yếu như thiamine (vitamin B1), mangan, magie, vitamin C, B6, canxi, sắt, kali và natri.

Tác dụng của dầu hạt lanh

Giảm sự phát triển của tế bào ung thư 

Một số nghiên cứu cho thấy dầu hạt lanh có thể giúp làm giảm sự phát triển của các tế bào ung thư, đặc biệt là các tế bào ung thư vú. Phụ nữ có nồng độ axit alpha-linolenic cao hơn trong mô vú thường ít có khả năng bị ung thư vú hơn. Dầu hạt lanh chứa axit alpha-linolenic, vì vậy nó có thể giúp cơ thể chống lại ung thư vú.

Cải thiện sức khỏe đường ruột

Dầu hạt lanh có đặc tính nhuận tràng. Trong một nghiên cứu trên 50 bệnh nhân chạy thận nhân tạo, việc bổ sung dầu hạt lanh hàng ngày giúp giảm táo bón. Một nghiên cứu nhỏ về những người mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) được công bố vào năm 2012 cho thấy hạt lanh rất hữu ích trong việc giảm viêm liên quan đến các triệu chứng IBS, bao gồm táo bón và tiêu chảy. Cách sử dụng hạt lanh có thể giúp giảm bớt các triệu chứng táo bón và IBS của bạn

Cải thiện làn da 

ALA thấp có liên quan đến các vấn đề về da và vì dầu hạt lanh có nhiều ALA, nó có thể hỗ trợ sức khỏe của da. Nghiên cứu cho thấy dầu hạt lanh có thể giúp giảm viêm tế bào da và thúc đẩy tái tạo da.

Điều trị viêm da dị ứng

Dầu hạt lanh cũng có thể có lợi ích cho da và tóc, chẳng hạn như giảm một số triệu chứng viêm da dị ứng. Viêm da dị ứng là một loại bệnh chàm, là một tình trạng lâu dài gây ra da đỏ và ngứa.

Giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Một số nghiên cứu cho thấy dầu hạt lanh có tiềm năng giúp kiểm soát lượng đường trong máu, đặc biệt ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Nhờ chứa hàm lượng axit béo omega-3 dồi dào, dầu hạt lanh có thể cải thiện độ nhạy insulin và hỗ trợ cân bằng đường huyết. Việc bổ sung dầu hạt lanh vào chế độ ăn uống hàng ngày có thể góp phần làm giảm mức đường huyết, từ đó hỗ trợ quản lý bệnh tiểu đường hiệu quả hơn. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt nhất, người bệnh nên sử dụng dầu hạt lanh đúng liều lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi bổ sung vào thực đơn.

Giảm rối loạn chức năng buồng trứng

Ở phụ nữ có kinh nguyệt, tiêu thụ hạt lanh thường xuyên được chứng minh là có tác dụng ức chế sự thay đổi chu kỳ và giảm rối loạn chức năng buồng trứng

Giảm khô mắt

Tiêu thụ hạt lanh có thể làm giảm hội chứng khô mắt. Ngoài ra, các axit béo omega-3 có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng, một bệnh về mắt do các dây thần kinh bị tổn thương trong mắt.

Cách dùng dầu hạt lanh tốt cho sức khỏe

Dầu hạt lanh là một nguyên liệu linh hoạt, có thể được sử dụng theo nhiều cách để hỗ trợ sức khỏe toàn diện. Chỉ cần bổ sung từ 1–2 muỗng dầu mỗi ngày, bạn đã có thể nhận được nhiều lợi ích dinh dưỡng đáng kể.

Trong ẩm thực, dầu hạt lanh là lựa chọn thay thế lành mạnh cho các loại dầu tinh luyện. Bạn có thể sử dụng nó để pha sốt salad, làm nước chấm hoặc trộn vào món ăn nguội. Một thìa dầu hạt lanh (khoảng 15ml) cũng rất phù hợp để thêm vào sinh tố, sữa chua hay cháo dinh dưỡng, giúp tăng hàm lượng omega-3 trong khẩu phần ăn hàng ngày.

Ngoài công dụng trong thực phẩm, dầu hạt lanh còn được sử dụng ngoài da để dưỡng ẩm và làm mềm mịn da, hoặc dùng như một loại mặt nạ tóc giúp nuôi dưỡng và kích thích tóc phát triển khỏe mạnh.

Với trẻ em, dầu hạt lanh được xem là an toàn khi sử dụng trong thời gian ngắn. Đối với trẻ từ 7–8 tuổi, nên giới hạn thời gian dùng liên tục không quá 3 tháng và cần có sự giám sát từ người lớn hoặc tư vấn từ chuyên gia dinh dưỡng.

Nguồn tài liệu:

https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/dau-hat-lanh-cong-dung-lieu-dung-tac-dung-phu-vi

https://www.vietnamplus.vn/su-that-ve-dau-thuc-vat-khong-an-toan-nhu-cac-ba-noi-tro-van-nghi-post937465.vnp